Bunkers

In het Nederlandse landschap staan verspreid heel wat bunkers die voor de verdediging van Nederland zijn ontworpen. Regelmatig was die verdedigende rol te verwaarlozen en hebben de bunkers nooit de rol hoeven spelen waarvoor ze waren ontworpen.
Een uitzondering vormen de Kazematten van Kornwerderzand bij de Afsluitdijk waar in 1940 stevig weerstand werd geboden aan de Duitse invasie vanuit het Oosten. Pas nadat Nederland capituleerde gaf ook Kornwerderzand zich over.
Het Kazematten Museum Kornwerderzand geeft een boeiend overzicht van de oorlogshandelingen.
Het woord Kazemat komt van het Franse woord Casematte. Na de Tweede Wereldoorlog raakte het woord Kazemat in ongebruik en werd het Duitse woord Bunker overgenomen in de Nederlandse taal.

Rivierkazemat Kampen Noord

Ter verdediging van de Stadsbrug van Kampen over de rivier de IJssel werden twee kazematten, ofwel bunkers gebouwd. Rivier Kazemat Kampen Noord en Rivier Kazemat Kampen Zuid.
De Zuid-Bunker langs De la Sablonièrekade in Kampen werd afgebroken. Rivierkazemat Kampen Noord bleef intact. Deze bunker vormt al jarenlang een canvas voor graffiti artiesten uit de wijde omtrek.

Al heel wat jaren is de bunker voor mij een onderwerp om te fotograferen om te proberen de gedaantewisselingen van de bunker vast te leggen in de tijd.

Bunkers Beatrix Sluizen

Ten oosten van de plaats Vreeswijk aan de rivier de Lek, liggen de Prinses Beatrix Sluizen van het Lek Kanaal dat aansluit bij het Amsterdam-Rijn Kanaal. Vanwege de strategische functie in de waterhuishouding van het omliggende gebied, kreeg het in 1936 een serie verdedigingswerken die onderdeel uit zijn gaan maken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW), een keten van gebieden die onder water gezet konden worden ter verdediging van Amsterdam.

Toen de Prinses Beatrix Sluizen moeten worden verbreed, lagen de grote bunkers in de weg. Met gevoel voor Erfgoed werd besloten deze serie bunkers langs het kanaal 300 meter te verplaatsen in plaats van af te breken.
De bunkers werden schots en scheef teruggelegd op nieuwe fundamenten. De oude heipalen van de bunker als wortels zichtbaar aan de oppervlakte.

Het meer dan 30 kilometer lange complex aan bunkers en waterwerken van de Nieuwe Hollandse Waterline ter verdediging van Amsterdam kreeg in 2022 de status van UNESCO Wereld Erfgoed.

Doorgezaagde Bunker bij Culemborg

Bij Culemborg in de Betuwe ligt een serie kazematten op een rij van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW). Ze zijn vlak voor de Tweede Wereldoorlog gebouwd voor manschappen die de Waterlinie moesten bedienen ter verdediging tegen vijandelijkheden vanuit het Oosten en Zuiden.

In de bunkers bij Culemborg huisden geen kanonnen ter verdediging, ze boden de manschappen beschutting tijdens een aanval uit de lucht of vanaf de grond zodat de keersluizen en dammen van de Waterlinie in oorlogstijd blijvend konden worden bediend.
Het idee achter een Waterlinie bleek verouderd door de komst van vliegtuigen die gewoonweg over deze barrière heen vlogen.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is nooit ter verdediging ingezet. In 2022 kreeg de NHW de status van UNESCO Werelderfgoed.
In 2010 werd door de ontwerpers van RAAAF en Atelier De Lyon een plan gerealiseerd om uit de bestaande bunker Groepsschuilplaats 599 uit 1940 een plak van ongeveer een meter dik te zagen met een metersgrote cirkelzaag. De doorsnede laat prachtig de dikte van het dak zien dat duidelijk tegen vliegtuigbommen was ontworpen.

De Duitse inval van 10 mei 1940 mag dan onverwacht zijn geweest, de serie kazematten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie waren er klaar voor.

De ontwerpers van RAAAF & Atelier De Lyon kregen in 2018 een soortgelijke opdracht in het Waterloopbos vlakbij de plaats Vollenhove in de Noordoostpolder waar ook een betonnen object, de Deltagoot, met een grote cirkelzaag in stukken werd doorgezaagd.
Het vormt sinds 2018 één van de topstukken van Internationale allure uit de serie landschapskunstwerken van Land Art Flevoland.